Znaki ochrony i higieny pracy – rodzaje, kryteria, podstawa prawna
Znaki bezpieczeństwa i higieny pracy informują o zagrożeniach, z którymi mamy do czynienia podczas wykonywania obowiązków w zakładzie pracy. Pracodawca jest zobowiązany do rozmieszczenia ich wszędzie tam, gdzie nie można zlikwidować zagrożenia środkami ochrony zbiorowej oraz innymi, które są stosowane w organizacji pracy. Jak wyglądają znaki ochrony i higieny pracy, jakie wyróżniamy typy i o czym one informują – o tym poniżej.
Najważniejsze normy prawne
Szczegółowe kryteria odnośnie barw, znaków i sygnałów bezpieczeństwa zostały zawarte w normie: PN-EN ISO 7010:2012. Wymagania dotyczące stosowania tych znaków oraz barw bezpieczeństwa zdefiniowanych w normie reguluje Dyrektywa Rady 92/58/EWG z dnia 24 czerwca 1992 roku w sprawie minimalnych wymagań dotyczących znaków bezpieczeństwa i/lub zdrowia w miejscu pracy.
Norma PN-EN ISO:2012 obowiązuje od stycznia 2013 roku. Zmienia ona wygląd 26 znaków bezpieczeństwa w stosunku do wcześniejszych norm. Zmiany dotyczą głównie szczegółów: 1 znaku dotyczącego ewakuacji oraz lokalizacji sprzętu ratowniczego, 11 znaków nakazu, 6 znaków zakazu, 8 znaków ostrzegawczych.
Wszystkie kształty i kolory znaków są zgodne z ISO 3864-1:2011, a symbole graficzne z ISO 3864-3:2012.
Kryteria wyglądu
Każdy ze znaków ochrony i higieny pracy to połączenie kształtu geometrycznego, barwy oraz symbolu graficznego, tzw. piktogramu.
Znaki te powinny być przede wszystkim:
- dobrze oświetlone
- widoczne i czytelne (z każdego miejsca strefy zagrożenia)
- dostosowane do możliwości percepcyjnych pracownika
- czyszczone i konserwowane, sprawdzane oraz naprawiane, w zależności od potrzeb, aby zapewnić im jak najdłużej wysoką jakość
- zrozumiałe dla ludzi różnych kultur (stąd są one często modyfikowane, by uniknąć problemów związanych z ich interpretacją).
Liczba oraz rozmieszczenie znaków powinna uwzględniać wielkość terenu, na którym są stosowane oraz rodzaj i poziom występujących zagrożeń. Każde oznaczenie powinno znajdować się na linii wzroku. Nie jest wskazane zamieszczanie zbyt dużej liczby znaków w jednym miejscu, by nie wprowadzać chaosu.
Cztery podstawowe grupy znaków ochrony i higieny pracy
Wśród znaków ochrony i higieny pracy można wyróżnić 4 grupy, które różnią się kształtem, kolorem oraz rodzajem przekazywanej informacji:
Znaki zakazu. Zakazują pracownikom wykonywania pewnych czynności. Rozmieszcza się je, by wykluczyć możliwość wykonywanie określonych działań i zapewnić bezpieczeństwo w miejscu pracy. Posiadają pod znakiem graficznym tekst, który ułatwia interpretację znaku.
Wygląd: okrągłe z czerwoną obwódką z ukośnym pasem i czarnym symbolem na białym tle.
Przykłady: „Nieupoważnionym wstęp wzbroniony”, „Zakaz uruchamiania maszyny (urządzenia)”, „Nie dotykać”, ,,Zakaz używania telefonów komórkowych”.
Znaki nakazu. Mają na celu wymusić określone zachowanie, aby zapewnić bezpieczeństwo w miejscu pracy. Dotyczą zastosowania środków ochrony indywidualnej tj. wymagań założenia ochrony na oczy, uszy, ręce czy twarz.
Wygląd: okrągłe z białym symbolem na niebieskim tle.
Przykłady: „Nakaz stosowania ochrony oczu”, „Nakaz stosowania ochrony głowy”, „Nakaz stosowania ochrony słuchu”, „Nakaz stosowania ochrony twarzy”.
Znaki ostrzegawcze. Ostrzegają przed czynnikami szkodliwymi i uciążliwymi na stanowiskach pracy. Pełnią funkcje informacyjną.
Wygląd: trójkątne z czarną obwódką i czarnym symbolem na żółtym tle.
Przykłady: „Ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem zatrucia substancjami toksycznymi”, „Ostrzeżenie przed substancjami radioaktywnymi i promieniem jonizującym”, „Ostrzeżenie przed promieniami laserowymi”, „Ostrzeżenie przed porażeniem prądem elektrycznym”
Znaki informacyjne. Udzielająniezbędnych informacji dotyczących położenia przedmiotów i ważnych urządzeń umożliwiających zachowanie bezpieczeństwa w miejscu pracy.
Wygląd: kwadratowe, biały symbol na zielonym tle.
Przykłady: „Pierwsza pomoc”, „Telefon awaryjny”, „Apteczka pierwszej pomocy”, „Punkt opatrunkowy”
Odpowiedzialność pracodawcy
Każde miejsce w zakładzie pracy, w którym występuje zagrożenia powinno być odpowiednio oznakowane. Osobą odpowiedzialną za rozmieszczenie znaków bezpieczeństwa w miejscu pracy jest przełożony.
Samo rozmieszczenie znaków jednak nie wystarczy. Niezbędne są szkolenia, podczas których pracownicy poznają specyfikę zagrożeń, znaczenie barw i symboli, sposoby zachowania się na terenie oznakowanym oraz konsekwencje, wynikające z nieprzestrzegania zasad postępowania w strefie zagrożonej.
Znaki ochrony i higieny pracy - kiedy są konieczne
Znaki ochrony i higieny pracy mają za zadanie ochronić pracowników przed zagrożeniami. Osoba przebywają na danym terenie jest zobowiązana do stosowania się do komunikatu, który jest przedstawiony w formie piktogramu. Pozwala to uniknąć niepożądanych zdarzeń, które mogą zagrozić jej życiu lub zdrowiu. Zanim jednak znaki pojawią się w zakładzie powinno zostać ocenione ryzyko zawodowe i dołożone starania, by wyeliminować te zagrożenia przy zastosowaniu organizacyjnych i technicznych środków ochrony przed zagrożeniami. Dopiero wtedy, kiedy nie są one wystarczająco skuteczne, kolejnym krokiem do zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa powinno być rozmieszczenie odpowiednich znaków.
