Badania lekarskie dla pracowników: wstępne, okresowe i kontrolne

Zdrowie ma fundamentalne znaczenie dla sprawności pracownika i co się z tym ściśle wiąże także jego wydajności w trakcie realizacji powierzonych zdań. W ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej pracodawca ma obowiązek zlecania badań lekarskich przed zatrudnieniem pracownika, a następnie okresowo w trakcie trwania stosunku pracy oraz dodatkowo po powrocie zatrudnionego do pracy po długotrwałej chorobie. Co na temat badań lekarskich mówią przepisy? Czy wszyscy pracownicy muszą je przejść?

Rodzaje badań pracowniczych

Zgodnie z przepisami zawartymi na łamach Kodeksu Pracy osoba, która zatrudnia pracowników ma obowiązek zlecić im w określonym ustawowo czasie badania wstępne, okresowe oraz w przypadku długotrwałej choroby także kontrolne. Mają one na celu potwierdzić brak przeciwskazań do pełnienia powierzonych obowiązków na danym stanowisku i w warunkach na nim panujących.

• badania wstępne są zlecane w momencie podjęcia decyzji o przyjęciu danej osoby do pracy.
• badania okresowe są przeprowadzane w terminie ustalonym przez lekarza. Mają na celu sprawdzenie czy w czasie pracy nie pogorszył się stan zdrowia pracownika.
• badania kontrolne – zlecane, w przypadku, gdy nieobecność pracownika spowodowana chorobą trwała powyżej 30 dni.

Dodatkowo przełożony jest zobowiązany do zlecenia badań końcowych osobom, które odchodzą z firmy, a które były zatrudnione w warunkach narażenia na działanie szkodliwych substancji czy czynników rakotwórczych (jeśli pracownik wyraża zainteresowanie takimi badaniami).

Badania lekarskie mogą być przeprowadzone wyłącznie przez osoby wykwalifikowane, w zależności od ich specyfiki: lekarzy, pielęgniarki, psychologów itd.

Zobowiązania pracodawcy

W związku z koniecznością przeprowadzenia badań lekarskich pracodawca musi dopełnić szeregu obowiązków. Przede wszystkim jest zobowiązany do tego, by:

1. Podpisać umowę z jednostką medycyny pracy, której chce powierzyć opiekę nad zatrudnionymi pracownikami.
2. Dostarczyć osobom przeprowadzającym badania kompletne informacje na temat czynników szkodliwych lub uciążliwych dla zdrowia, występujących na danych stanowiskach pracy wraz z badaniami i pomiarami tych czynników. Brak współpracy pracodawcy z jednostką służb medycznych może skutkować przekazaniem informacji do właściwych inspekcji takich jak PIP czy PIS o niemożności realizacji powierzonych zadań.
3. Zlecać badania swoim pracownikom wydając im w określonym terminie skierowania.
4. Pokryć wszelkie koszty związane z przeprowadzeniem badań.
5. Przechowywać dokumentację związaną ze stanem zdrowia pracownika.

Pracodawca, który dopuszcza do wykonywania obowiązków osobę nieposiadającą aktualnych badań lekarskich narusza przepisy BHP i grozi mu kara grzywny.

Obowiązki pracownika

Badania lekarskie są obowiązkowe dla wszystkich zatrudnionych bez względu na wiek, branżę oraz stanowisko na jakim mają realizować powierzone zadania. Pracownik ma obowiązek poddać się takim badaniom, a po ich zakończeniu dostarczyć pracodawcy specjalne zaświadczenie wydane przez lekarza. Odmowa jest równoznaczna z naruszeniem obowiązków pracowniczych i może pociągnąć za sobą konsekwencje w postaci wypowiedzenia umowy o pracę.

Terminy badań

Badania są realizowane w czasie pracy, a pracownik ma prawo do pełnego wynagrodzenia w tym czasie. Częstotliwość ich przeprowadzania zależy od stanowiska i wynosi:

• 2 lata, jeśli pracownik może być narażony na wdychanie pyłów lub oparów
• 3 lata, jeśli praca jest wykonywana w gorącym mikroklimacie
• 4 lata, jeśli pracownik cały czas korzysta z komputera
• 5 lat dla pracowników, którzy nie pracują przy komputerach

W pewnych grupach zawodowych jak np. u osób, które pracują w kontakcie z produktami spożywczymi i istnieje zagrożenie przeniesienia zakażenia lub choroby na inne osoby zatrudnieni muszą poddać się dodatkowym, specjalistycznym badaniom sanitarno-epidemiologicznym, z kolei np. egzaminatorzy, którzy pracują w ośrodkach ruchu drogowego muszą przejść badania potwierdzające zdolność do kierowania pojazdem oraz badania psychologiczne.

Nowelizacja prawa z dnia 1 kwietnia 2015

Od 1 kwietnia 2015 roku osoba, która posiada aktualne badania lekarskie i jest w trakcie zmiany pracy nie musi już zgłaszać się do medycyny pracy, gdy warunki na nowym stanowisku pracy będą zbliżone do tych jakie panowały na poprzednim. Takie rozwiązanie jest korzystne zarówno z punktu widzenia pracownika jak i pracodawcy. Badaniom nie muszą poddawać się także osoby, które przyjmowane są do pracy u tego samego przedsiębiorcy po wygaśnięciu umowy, na to samo stanowisko co poprzednio lub na takie o zbliżonych warunkach pracy.

Orzeczenie lekarskie – najważniejszy dokument dotyczący zdrowia pracownika

Zapewnienie pracownikowi profilaktycznej opieki medycznej, realizowanej w ramach badań profilaktycznych to jedno z najważniejszych zobowiązań pracodawcy wobec zatrudnionych. Po przeprowadzeniu badania wydawane jest orzeczenie lekarskie, które stwierdza albo brak przeciwskazań albo wskazuje istniejące przeciwwskazania do wykonywania pracy. Zaświadczenia są wydawane na specjalnie w tym celu przygotowanych formularzach, a lekarz ma obowiązek ich przekazania zarówno pracownikowi jak i pracodawcy. Jeśli przełożony nie zgadza się z wydanym orzeczeniem może zlecić przeprowadzenie kolejnego badania. Takie powtórzone badanie jest przeprowadzane w terminie 14 dni od złożenia wniosku i wykonywane w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy, a jego ustalenia są wiążące.

Źródło: http://isap.sejm.gov.pl/Download;jsessionid=11A9E2D41E77BD16976FEDAF1E941131?id=WDU19740240141&type=3